Przewlekłe stosowanie leków jest niezbędne do kontroli chorób, jednak wiąże się z pewnym ryzykiem działań niepożądanych. Przykładowo metformina to popularny lek przeciwcukrzycowy, który zmniejsza poziom glukozy we krwi i wykazuje szereg innych korzystnych działań, np. obniża stężenie cholesterolu czy trójglicerydów. Jest przez to stosowany u większości pacjentów z cukrzycą typu 2. Jednak metformina może wywołać także działania niepożądane, w tym ze strony przewodu pokarmowego. Jak radzić sobie z tymi dolegliwościami?
Mechanizmy powstawania wzdęć przy metforminie
Dolegliwości gastryczne takie jak wzdęcia to wynik kilku złożonych mechanizmów, związanych zarówno z bezpośrednim, jak i pośrednim działaniem metforminy:
- lek może gromadzić się w świetle przewodu pokarmowego i miejscowo podrażnić jego nabłonek,
- stosowanie metforminy przyczynia się do wzrostu w jelitach bakterii nasilających procesy fermentacji, w wyniku których powstają gazy,
- substancja ta może podnosić stężenie związków, które drażnią błonę śluzową przewodu pokarmowego oraz stymulują skurcze mięśni gładkich, co sprzyja wzdęciom, bólowi czy biegunkom,
- metformina osłabia wchłanianie cukrów z jelit, więc ich większa zawartość w treści pokarmowej przyczynia się do nasilonej fermentacji.
Co ważne, dolegliwości gastryczne przy metforminie często mijają po kilku tygodniach regularnego stosowania. Organizm przyzwyczaja się do nowej substancji i powraca do równowagi. Dlatego czasem warto przeczekać ten trudny okres – oczywiście w porozumieniu z lekarzem[1].
Jak złagodzić wzdęcia polekowe?
Podstawową kwestią w przypadku wzdęć jest ustalenie przyczyny ich powstawania. Jeśli faktycznie wynikają ze stosowania konkretnego leku, konieczna może się okazać modyfikacja terapii, np.:
- stosowanie preparatu o innej porze dnia,
- zmiana dawki,
- modyfikacja postaci, np. na formę o przedłużonym uwalnianiu,
- zmiana substancji aktywnej.
Doraźnie stosuje się preparaty łagodzące dolegliwości jelitowe, np. lek na wzdęcia zawierający symetykon. To środek powierzchniowo czynny, który działa bezpośrednio na uwięzione w przewodzie pokarmowym pęcherzyki gazu. Ich nagromadzenie jest przyczyną uciążliwych objawów – uczucia pełności, napięcia brzucha i dyskomfortu, które towarzyszą wzdęciom.
Pod wpływem symetykonu pęcherzyki pękają, a gaz rozprasza się po jelitach, skąd może zostać wchłonięty lub wydalony. Substancja ta jest obojętna dla organizmu, nie wchodzi w interakcję z innymi lekami i działa wyłącznie w obrębie jelit. Dzięki temu może być bezpiecznie stosowana nawet w towarzystwie innych leków[2].
Pozostałe sposoby na wzdęcia polekowe to np.:
- wsparcie mikrobioty jelitowej – probiotyki doustne mogą pomóc w odbudowie równowagi bakteryjnej,
- modyfikacja diety – unikanie produktów nasilających fermentację (np. roślin strączkowych, kapustnych), by ograniczyć produkcję gazów w jelitach,
- jedzenie mniejszych porcji i spokojne spożywanie posiłków, by ograniczyć połykanie powietrza w trakcie jedzenia.
Pamiętajmy, że u osób przyjmujących wiele leków jednocześnie, synergia działań niepożądanych może powodować wzdęcia nawet wtedy, gdy pojedynczy lek wywołuje ich stosunkowo niewiele. Dlatego zwracajmy uwagę na każde niepokojące dolegliwości – zawsze warto poszukać ich przyczyny.
[1] Szymczak-Pajor, I., Drzewoski, J., Wenclewska, S., & Śliwińska, A. (2024). Metformin-associated gastrointestinal adverse events are reduced by probiotics: A meta-analysis, Pharmaceuticals, 17(7), 898.
[2]Pandey, G. S., Patil, M. T., Vir, D. K., Pandey, P. M., & Pathan, R. A. (2020). Exploring formulation and evaluation of simethicone medicated chocolate formulation for anti-flatulence effect. World Journal of Pharmaceutical Research, 9(14): 970-985.
